Manastir Gornjak je smešten u doliki reke Mlave između Petrovca na Mlavi i Žagubice. Glavna manastirska crkva je posvećena Vavedenju Presvete Bogorodice. Gornjak se nalazi u okviru Eparhije braničevske.
Istorija manastira Gornjak
Manastir je sagrađen u drugoj polovini 14. veka par godina pre Kosovske bitke. Kao ktitor manastira pominje se knez Lazar. U neposrednoj blizini manastira se nalazio srednjevekovni grad Ždrelo zbog čega je kroz istoriju manastir nosio isto ime.
Za vreme otomanske vladavine manastir je na kratko opusteo a monaštvo se premestilo na Frušku goru.
Prvi popis za turske uprave iz 16. veka beleži Vavedenje u Ždrelu kao „nastanjen“ to jest da u njemu žive monasi i to prema popisu njih ukupno šest. Kasniji popisi beleže napredak manastira jer u njemu živi osam monaha. Popis iz vremena Murata III (1574-1595), svedoči da manastir opada, jer se broj monaha smanjio na dvojicu a u ovom popisu javlja se prvi put novo ime manastira — Gornjak. Ime dolazi od naziva „gornji grad“. Naime, Gornjačka klisura je prepuna ostataka starih utvrđenja, osmatračnica sa kojih se vidi čitav predeo do Beograda.
Za vreme Kočine Krajine 1788. godine Turci pale i ruše manastir jer je tadašnji iguman Isaija sarađivao sa Austrijancima. Dvanaest godina kasnije beogradski vezir Mustafa-Paša dao je dozvolu da se obnovi manastir.
Predanje o nastanku manastira
Prema predanju, zabeleženom 1867. godine, manastir Gornjak nastao je ovako:
Lovio knez Lazar sa svojom pratnjom po planinama, ispod kojih se sada nalazi manastir. Loveći, tako, naiđu u šumi na isposnika svetog Grigorija, jednog od poznatih sinajita. Knez je želeo da razgovara sa svetim čovekom, ali on nije hteo preći na drugu stranu Mlave, te je razgovor započet glasnim dovikivanjem preko hučne reke. Kada je svetitelj shvatio da se radi o pobožnom čoveku, utiša na tom mestu, uz pomoć molitve božje, hučanje reke i mirno porazgovara sa knezom. Knez, htevši da ispuni želju svetitelja da mu ovde podigne bogomolju, podiže crkvu Vavedenja Presvete Bogorodice u Ždrelu braničevskom. Zanimljivo je da danas kako se približavate manastiru bučna reka Mlava uopšte ne čuje.
Mnogi važni Srbi su kasnije vodili računa o ovom manastiru. Brat čuvenog hajduka Veljka Petrovića, Milutin je darovao manastiru kandilo. Vožd Karađorđe je dao dozvolu manastiru da može slobodno raspolatati svojom imovinom kojom raspolaže.
Poslednju okupaciju manastir je teško podneo, jer je starešina manastira Sinđel Mardarije (Zdravković) interniran u Nemačku i umro u logoru, a bratstvo se rasulo. Godine 1942. nemačka okupatorska vojska se uselila u manastirske objekte i u njima ostala do kraja rata. Tih godina uništen je dragoceni materijal iz manastirske riznice, među njima i prepis povelje o osnivanju manastira.
Ruska crkva je u 20 veku ukazala je Gornjaku izuzetnu pažnju, poklonivši mu jedan mali manastir u Moskvi. Za upravnika ovog manastira postavljen je gornjački iguman Sava, koji je u Moskvi na tom položaju i umro.
Danas je Gornjak ženski manastir. U manastiru se nalaze mošti monaha Grigorija Sinajita koji se ponekad naziva i Grigorije Gornjački.
Lokacija manastira Gonjak
Udaljen je od Beograda nešto više od 130 kilometara i oko 65 kilometara od Požarevca.
