Danas se obeležava Vidovdan, jedan od najznačajnih praznika srpskog naroda. Kroz vekove ovaj prazik je uvek predstavljao prekretnicu za srpski narod.
Ko je bio Sveti Vid?
Vid je u stvari smatran vrhovnim božanstvom starih Slovena. Verovalo se da je Vid svevideće božanstvo pa se Vidovdan smarta i praznikom za oči, odnosno praznikom koji „otvara oči“.
Veruje se da se na ovaj praznik mogla videti budućnost pa se tog dana mnogo gatalo i proricalo.
U hrišćanskom kalendaru ne postoji svetac sa ovim imenom jer je sam Sveti Vid u stvari pagansko božanstvo. Tek nešto pre više od jednog veka, tačnije tek 1892. godine, Srpska pravoslavna crkva ga je prvi put unela kao praznik u svoje kalendare, stavljajući ga u zagradu iza proroka Amosa i kneza Lazara, čije je kultove negovala.
Ko je bio Sveti mučenik Vit?
Danas je u stvari praznik Svetih Vita, Modesta i Kriskentije. Praznik Vidovdan nije proistekao iz poštovanja prema Svetom mučeniku Vitu već zbog toga što se na ovaj dan vezuje kult Kosovskog boja i smrti Svetog Kneza Lazara.
Sveti Vit koga danas praznuje SPC, po hagiografskim i ikonografskim izvorima i jednom zapisu iz 7. veka, bio je sin uglednog senatora sa Sicilije. Još u ranom detinjstvu je zbog snažne vere u Hrista stekao isceliteljsku moć, vođen anđelima koji su mu se javljali. Njegov otac Ilasije, na razne načine je pokušavao da odvrati sina od hrišćanstva i nije odustao ni kada mu je Vit čudesno povratio vid.
Očevom naumu da ga ubije, Vit je Božjom voljom uspeo da pobegne u Lukaniju sa svojim vaspitačem Modestom i dadiljom Kriskentijom, koji su bili hrišćani.
Sveti mučenik Vit kod Srba
Svetog Vita Srbi su poštovali u srednjem veku, a jedan od najstarijih dokaza je njegovo pominjanje zajedno sa Modestom i Kreskentijom u „mesecoslovu“ Miroslavljevog jevanđelja koje je napisano krajem 12. veka za kneza Miroslava, Nemanjinog brata.
Sveti Vit se pominje i u srpskim hagiografskim izvorima koji su nastali po stvaranju autokefalne Srpske crkve.
O poštovanju Svetog Vita govore i srednjevekovne predstave na freskama, jedna od najstarijih predstava nalazi se u Pećkoj Patrijaršiji u crkvi Bogorodice Odigitrije.
U Zahumlju se nalazilo u sastavu srpske države do vladavine kralja Stefana Dečanskog, crkva Svetog Vita nalazila se u Drijevima, srednjevekovnom trgu na Neretvi.
U svetoarhanđelskoj povelji cara Dušana izdatoj 1347./1348. godine, pominje se crkva Svetog Vita kod sela Kupelnika, metoha carske zadužbine u Donjem Pilotu koje se prema nekim izvorima nalazilo zapadno od Dušanove prestonice – Prizrena.
