Manastir Sveti Ilija (poznat i kao manastir Sveti Ilija Gornji) je srpski srednjevekovni manastir koji se nalazi u selu Banjani na oko 20-ak kilometara od Skoplja. Manastir je deo Pravoslavne ohridske arhiepiskopije i posvećen je Svetom proroku Iliji.
Istorija manastira Sveti Ilija u Banjanima
Sama manastirska crkva datira iz vremena vladavine Nemanjića. Veruje se da je izgrađena u 14. veku. Ova jednobrodna sakralna građevina je uklesana u stenu pa se ponekad zbog svog položaja ubraja u pećinske crkve. Dokaz da potiče iz 14. veka pokazuju i dva sloja fresko-živopisa koji se nalaze u njenoj unutrašnjosti.
Uz manastir je sahranjen vojvoda Spaso Prizrenac jedan od vođa srpskog naroda iz Skopske Crne Gore. Poginuo je tokom sukoba sa turskom vojskom 1904 godine.
Danas se u manastiru ne održavaju redovna manastirska bogosluženja. Za sada je pretvoren u muzej koji je deo izletičkih destinacija za lokalno stanovništvo i turiste iz Skoplja i okoline. Najposećeniji je 2. avgusta, za vreme Ilindana. Manastir Sveti Ilija Gornji je deo oblasti koja je poznata „Skopska Crna Gora“.
Lokacija manastira Sveti Ilija
Smešten je na nadmorskoj visini od oko 640 metara a do manastira se može doći uzanim asfaltiranim putem koji se završava pred manastirskim vratima. Manastir Sveti Ilija ima veoma uređeno i lepo dvorište, kao i veliki konak, koji je moguće iznajmiti i u njemu boraviti.