Manastir Svetog Save Osvećenog (poznat i kao Mar Saba) je osnovan od strane hrišćanskog sveštenika i osnivača jerusalimske crkve, Svetog Save Osvećenog. Sagrađen je u 5. veku i još tada je dobio naziv Velika lavra. Smešten je između Vitlejema i Mrtvog mora i smatra se za najznačajniji manastir Judejske pustinje.
Istorija manastira Svetog Save Osvećenog
Istorija ovog manastira je duga preko 1500 godina. Sveti Sava Osvećeni je postao monah još u osmoj godini života.
Kada je napunio osamnaest godina dolazi u Svetu zemlju, gde postaje poslušnik svetog Jevtimija Velikog. Godine 478, on dolazi na mesto današnje Lavre i tu počinje organizovanje monaškog života.
Pošto prva mala crkva, nazvana Teoktistos (od Boga sačinjen), koja je bila posvećena Svetom Nikolaju, nije bila dovoljna za potrebe bratstva, Sveti Sava podiže veliku crkvu, današnji katolikon manastira, posvećen Blagovestima Presvete Bogorodice.
Sveti Sava Osvećeni je po svojoj svetosti postao izuzetno poštovan u čitavom svetu. Umro je 532. godine. Unutar crkve je postavljen stakleni kivot sa netruležnim moštima Svetog Save Osvećenog (438 – 532. godine). U vreme krstaša one su bile odnešene na Zapad i tu su bile sve do 1964, kada se sveti Sava u jednoj viziji javio Latinima i naredio im da vrate njegove svete mošti u Lavru. Tako su mošti ponovo vraćene u oktobru 1965. godine.
Manastir je četrnaest puta u svojoj istoriji doživeo razne neprijateljske napade.
Dolazak srpskog Svetog Save u manastir
Mnogi vladari, crkveni verodostojnici i pobožni ljudi su darivali ovaj manastir. Jedan od njih je bio i Sveti Sava (Rastko Nemanjić).
Tokom njegovog putovanja kroz Svetu Zemlju, Sveti Sava je prilagao mnoge dragocenosti pravoslavnim hramovima u želji da obezbedi siguran boravak srpskim monasima i poklonicima u ovim krajevima. Tako je podigao konake u đurđijanskom manastiru Svetog Krsta nedaleko od Jerusalima. Potom je otkupio zemljište na brdu Sion i tu sazidao manastir za srpske monahe, dok je u Akri, tadašnjem glavnom pristaništu palestinskom, od Latina otkupio crkvu Svetog Đorđa, da posluži kao bezbedno prihvatilište monasima. Sveti Sava je tom prilikom kupio i kuću Jovana Bogoslova poznata kao Sionska Gornica gde se navodno održala Tajna večera.
Prilikom drugog boravka u Svetoj zemlji, 1235. godine, sve svoje zadužbine, manastire i metohe, poklonio je velikoj manastirskoj Lavri Svetog Save Osvećenog, čiji je bio sabrat. Nažalost mnoge svetinje, uključujući i darivani manastir, crkva i kuća su u kasnijim krstaškim pohodima uništeni.
Zaveštanje Svetog Save Osvećenog
Prema živom predanju, Sveti Sava Osvećeni ostavio je zaveštanje da se posle njegove smrti njegovo žezlo – paterica preda arhijereju carskog roda i istog imena kad bude došao u manastir. Kada je sveti Sava (srpski) prvi put posetio ovaj manastir, 1229. godine, ovo zaveštanje je ispunjeno. Žezlo Svetog Save Osvećenog, koji se nalazio na zidu crkve, pripao je Svetom Savi (srpskom). Ovo žezlo se i danas čuva u svetogorskoj ćeliji koja se zove Paterica. Tad je Sveti Sava srpski dobio i čudotvornu ikonu presvete Bogorodice trojeručice, koja se i danas čuva u manastiru Hilandaru. I dobio je čudotvornu ikonu Bogorodice Mlekopitateljnice, koja se čuva u isposnici Svetog Save u Kareji, na Svetoj gori.
Iz istorijskih spisa poznato je da je manastir Velika lavra bila pod upravom srpskih monaha gotovo 130. godina.
Iz hrisovulje carice Mare, supruge turskog cara Murata drugog, kćerke Đurđa Brankovića, vidi se da je postojao ugovor između Jerusalimske patrijaršije i Srpske crkve. Srpski monasi su došli u lavru Svetog Save Osvećenog i oslobodili ovaj manastir od razbojnika i pljačkaša. Oni su tada sazidali veliku kulu i u njoj paraklis, posvećen svetom Simeunu. Kada su na patrijarsijski presto došli Grci, odnosno patrijarh Teofil, isplatili su dug Srbima za gradnju kule i postavili za igumana Grka.
Pročitajte: Jedan od najstarijih manastira se nalazi u jednoj od najvećih muslimanskih zemalja na svetu
Manastir danas
Veliku lavru danas pohode poklonici pravoslavlja iz celog sveta. U pustinji oko Lavre su visoke temperature od 45 do 50 stepeni, a kiša vrlo retko pada, možda tri ili četiri puta godišnje. Jedini izvor u čitavoj okolini se nalazi unutar manastirskog kompleksa. Manastiru je u potpunosti bez električne struje, osim u slučaju nekih popravki i građevinskih radova.
U manastir je zabranjen ulazak ženama.
 je osnovan od strane hrišćanskog sveštenika i osnivača jerusalimske crkve, Svetog Save Osvećenog.){kind=link}
Sveti Sava Osvećeni nije osnivač Jerusalimske Crkve. Jerusalimska Crkva postoji od 1. veka i prvi episkop je bio Sveti apostol Jakov nazvan brat Gospodnji iz reda sedamdesetorice apostola.