Pećinska crkva Svetih Petra i Pavla se nalazi pored sela Rsovci. Udaljena je dvadesetak kilometara od Pirota, smeštena u kameniti deo brda Kalik na Staroj planini.
Istorija pećinske crkve Svetih Petra i Pavla
Crkva je podignuta u 13. veku. Smatra se da je ova neobična crkva sagrađena i oslikana od strane isposnika koji su u ove krajeve došli iz Sinaja.
Ova crkva je jedinstvena po freski kakva ne postoji u Hrišćanskom svetu. Na severnom zidu ovog svetilišta nalazi se freska Isusa Hrista, jedinstvena u hrišćanstvu, poznatija i pod imenom Isus Mladenac. Zanimljivo je to što na njoj Isus oslikan kao mlad i ćelav zbog čega je poznata i pod imenom „ćelavi Isus“.
Ćelavi Isus
Ovu fresku su najverovatnije oslikali isposnici sa Sinaja, daleko od očiju tadašnjih crkvenih vlasti. Prvi put u javnost priča o freski Isusa Mladenca ili „ćelavog Isusa“ je došla zahvaljujući srpskom hroničaru Draganu Bosniću.
Iz njegove knjige „Čudesna Srbija“ ostalo je zapisano:
„U malom hramu, od svega pedesetak kvadrata, posvećenom Svetom Petru i Pavlu, sveštenstvo i vernici se mole ispod fresaka sa likom Isusa Hrista Mladenca, koga je lokalni zograf prikazao bez kose. „Ćelavi isus“ je naslikan u drugoj polovini 13. veka na severnom zidu crkve. Prikazan je, da čudo bude veće, u budističkoj odeždi i u osmougaonoj mandorli ili zvezdi.“
O tome zašto je Isus prikazan na taj način postoje razne priče. Među fresko-slikarima, jedna grupa smatra da je lik mladog „Ćelavog Isusa“ delo autora koji su bili pod uticajem raznih pravaca hrišćanske religije. Na osnovu fotografija same freske, zabeleženo e da je Isus tu veoma mlad čovek, sa bucmastim obrazima, plavim očima i božanskim oreolom. Jasno se vidi na fresci da su mu ruke i grudi gole jer nosi ogrtač na sebi, al isto tako ne drži krst ali ima 3 podignuta prsa što je oličje krštenja.
Danas je ova freska svrstana u istorijske retkosti.
Od 1981 godine ova crkva se nalazi pod zaštitom Republike Srbije kao državno i kulturno dobro od velikog značaja. Iako je jako dugo bila pod zaštitom države crkva je dugo bila zapuštena i nepristupačna. Zahvaljujući opštini Pirot, meštanima Rsovca i Svetskoj turističkoj organizaciji potpuno je uređen prilaz ovoj crkvi a sama isposnica je renovirana.
Iako skromnog izgleda ovu crkvu posećuje ogroman broj vernika i turista širom sveta.
Turistički potencijal ovog kraja je zaista veliki. Osim ove crkve kraj odlikuje i izuzetna prirodna lepota. Ceo ovaj kraj je bogat pećinama. Čak postoji legenda da se u jednoj od pećina ovih krajeva nalazi blago popa Martina (Vojvode Martina). Svi nazivi oko brda Kalik ukazuju i na to da je nekada ceo ovaj kraj bio crkveno zemljište, Kaluđerski dol, Vladikine ploče, Popova strana i Manastirsko.
