Manastir Zabel (Blagoveštenje) se nalazi 15km severoistočno od Kumanova, na tromeđi sela Nakuljane, Staro Nagoričane i Čelopek. U ovom delu Severne Makedonije pretežno živi srpsko stanovništvo. Manastir pripada Ohridskoj arhiepiskopiji.
Istorija manastira Zabel
Zabel je jedan od najstarijih pravoslavnih svetilišta u severnom delu Severne Makedonije. Veruje se da je crkva Presvete Bogorodice u Zabelu sagrađena 1330. godine. Prema narodnom predanju ovaj manastir je zadužbina kneza Lazara. Kao i mnogi manastiri u ovom delu Balkana za vreme Otomanske vladavine i ovaj manastir je potpuno srušen.
Legenda o obnovi manastira Zabel
Jedna legendi koja se vekovima prenosi prepričavanjem s kolena na koleno i danas živi u narodu ovih krajeva. Nekom seljaku koji je živeo nedaleko od manastira, u snu je „kazano“ da je u jednom od tri groba u oltaru nalazi skriveno bogatstvo sa kojim treba obnoviti stari manastir. Po priči seljak je zaista pronašao skriveno – zlato. Nakon toga je otišao kod igumana manastira Presvete Bogorodice u selu Matejče, da zatraži blagoslov i saglasnost iz Carigrada da dozvole da obnovi svetinju. I, bi blagoslov, kaže se u očuvanoj priči iz legende. Obnova je počela 1852. godine i na temeljima stare crkve za četiri godine izgrađen je novi hram. Neimari su postavili i oltar. No, nije se stiglo da se završi fresko-živopis i kompletno unutrašnje uređenje.
Na početku Prvog svetskog rata bugarski okupatori su opljačkali i demolirali manastir. Godine 1924. u manastiru su živeli ruski kaluđeri izbeglice, kojima je on dat na upravu. Kako nakon njih nije bilo novih monaha, nebriga i zapuštenost doveli su do urušavanja konaka, pomoćnih objekata i manastirske kapije.
Pročitajte i ovo: Skopska Crna gora i njene svetinje sačuvale srpske korene u Severnoj Makedoniji
Nekada su se tu ukrštali mnogi putevi pa su u manastir dolazili vernici ili putnici-namernici. Najčešće iz Srbije, koji su noćili u konacima. Sa posedima plodne zemlje i gustom šumom, manastir je bio jedan od najbogatijih u ovom kraju. Međutim opstanak ovog manastira je danas veoma ugrožen.
Poslednjih desetak godina Opština Staro Nagoričane povodom praznika Uspenja Presvete Bogorodice organizuje veliku moto trku u blizina manastira. Ovu već tradicionalnu manifestaciju poseti nekoliko hiljada ljudi, uglavnom mladih. To je doprinelo popularizaciji samog mesta.